Skoki rozwojowe u dziecka i niemowlaka. Kiedy się pojawiają i jakie mają objawy? Ile trwają i jak sobie z nimi radzić?

Skoki rozwojowe u dziecka – tak naukowcy określają nagłą zmianę w rozwoju dziecka, składającą się z dwóch okresów – regresji oraz pojawienia się nowych umiejętności. Przyczyną są gwałtowne zmiany w układzie nerwowym. Po czym poznać skoki rozwojowe u niemowlaka? Jak sobie z tym radzić? Podpowiadamy.

Jak rozpoznać skok rozwojowy? Objawy skoku rozwojowego

Skoki rozwojowe to teoria zaproponowana przez holenderskie małżeństwo – biologa Fransa Plooij oraz psycholożkę i antropolożkę – Hettę van de Rijt. Zauważyli oni, że w rozwoju szympansów pojawiają się okresy regresji (spadku samodzielności), po których następuje opanowanie nowych umiejętności. Naukowcy zasugerowali, że podobnie może przebiegać rozwój u ludzkich niemowląt. I rzeczywiście, wyniki dalszych badań na ten temat pokazały, że u człowieka także występuje skok rozwojowy dziecka.

Skoki rozwojowe niemowląt badali między innymi Marta Sadurni oraz Carlos Rostan. Naukowcy użyli procedur zaproponowanych przez Fransa Plooij i otrzymali wyniki, które potwierdziły występowanie okresów regresji w pierwszym roku życia dzieci.

Skoki rozwojowe u niemowląt były badane także przez Marca Pereza Burriela. Naukowiec wytypował 8 okresów przejściowych w pierwszym roku życia dzieci, zaobserwował także związek pomiędzy okresami regresji i okresami przejściowymi, tym samym potwierdzając teorię skoków rozwojowych. W stworzeniu pracy z 2010 roku poświęconej skokom rozwojowym u dzieci brali udział także Marta Sadurni oraz Frans Plooij.

Jak rozpoznać skok rozwojowy? Objawy skoku rozwojowego niemowlaka, na które warto zwrócić uwagę to:

• brak apetytu;
• drażliwość;
• frustracja;
• mniejsza aktywność;
• płaczliwość;
• problemy ze snem;
• większa potrzeba kontaktu fizycznego z rodzicem.

WAŻNE: skoki rozwojowe u dziecka wiążą się ze zmianą zachowania, polegają na tym, że po momentach gorszego samopoczucia maluch zdobywa zupełnie nowe, nieobserwowane wcześniej przez rodziców umiejętności. Zjawiska skoków rozwojowych u niemowlaka nie należy mylić z płaczem wskutek bólu lub choroby. W przypadku skoków rozwojowych dziecka nie dochodzi także do regresji w zakresie psychomotorycznym ani fizycznym. Jeśli rodzice zaobserwowali objawy takie jak zahamowanie wzrostu czy też płaczliwość mimo tulenia i uspokajania, warto skonsultować się z lekarzem pediatrą. Specjalista zbada malucha i oceni, czy to choroba, czy rzeczywiście skoki rozwojowe, kiedy nie jest jeszcze za późno, by uratować rozwój dziecka.

Kiedy pojawiają się skoki rozwojowe?

Kiedy w rozwoju dziecka można zaobserwować skoki rozwojowe? Frans Plooij wyróżnił 10 takich okresów w życiu malucha.

Skoki rozwojowe w pierwszym roku wg Plooij:

• pierwszy skok rozwojowy (5. tydzień życia) – niemowlę zaczyna interesować się przedmiotami i dźwiękami, wyraźniej reaguje także na dotyk i zapach, częściej się uśmiecha i może płakać prawdziwymi łzami;
• drugi skok rozwojowy (8. tydzień życia) – niemowlę podnosi głowę, zmienia pozycję ciała, macha rączkami, kopie nóżkami, dotyka przedmiotów i próbuje je złapać, patrzy także na wyraz twarzy innych ludzi oraz wydaje krótkie dźwięki;
• 3 skok rozwojowy (3. miesiąc życia) – maluch reaguje na ton głosu i podąża wzrokiem za źródłem dźwięku, odpowiada uśmiechem na uśmiech, a także podejmuje pierwsze próby siadania;
• 4 skok rozwojowy (5. miesiąc życia) – w życiu dziecka następuje prawdziwy przełom – jest bardziej komunikatywne, reaguje na własne imię, śmieje się i lubi obserwować świat;
• 5 skok rozwojowy (pół roku) – w tym wieku maluch zaczyna rozumieć relacje pomiędzy rzeczami, np. odległości;
• 6 skok rozwojowy (8. miesiąc życia) / 6 skok rozwojowy (9. miesiąc życia) – dziecko zaczyna kategoryzować i grupować przedmioty;
• 7 skok rozwojowy (10. miesiąc życia) – maluch zaczyna samodzielnie konstruować obiekty, np. układać piramidy z zabawek.

Skoki rozwojowe po roku wg Plooij:

• 8 skok rozwojowy (około 55. tygodnia życia) – inaczej etap programów – dziecko zaczyna rozumieć schematy przyczynowo-skutkowe, stawiać sobie cele i planować, jak je osiągnąć;
• 9 skok rozwojowy (około 64. tygodnia życia) – maluch eksperymentuje i stara się poznać konsekwencje swoich zachowań, uczy się także reakcji rodziców na swoje poczynania;
• 10 skok (około 75. tygodnia życia) – dziecko potrafi dostosowywać swoje zachowanie do konkretnych sytuacji i wcześniej poznanych zasad. W tym okresie kształtuje się jego system wartości.

Ile trwa skok rozwojowy i jak sobie z nim radzić?

Niestety nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jak długo trwa skok rozwojowy. U każdego dziecka przebiega to nieco inaczej, na czas trwania poszczególnych faz wpływa także wiek malucha. U młodszych dzieci zmiany skokowe trwają kilka dni, u starszych nawet kilka miesięcy. Przeważnie najgorszy jest 5 skok rozwojowy, który ma miejsce około 6-8 miesiąca życia. Poprzedzająca nabycie nowych umiejętności regresja może trwać nawet 4 tygodnie, co dla rodziców wiąże się z wieloma nieprzespanymi nocami.

Jak sobie radzić ze skokami rozwojowymi u dziecka? Rodzice powinni być cierpliwi, spokojni oraz dać dziecku czas. Powinni także zapewnić maluchowi dużo bliskości, tak, aby pomóc mu przebrnąć przez ten trudny moment w życiu. Kluczowa jest świadomość tego, że ich pociecha za niedługo zdobędzie umiejętności niezbędne dla późniejszego prawidłowego rozwoju.