Ciemiączko – co to? Kiedy zarasta? Jak wygląda zapadnięte ciemiączko?

Ciemiączko to struktura typowa dla wieku niemowlęcego. Dzięki temu, że połączenia kości czaszki u małego dziecka nie są ścisłe, możliwy jest jej dalszy wzrost. Do kiedy zarasta ciemiączko? O czym świadczy wypukłe lub zapadnięte ciemiączko? Odpowiadamy na te pytania.

Co to jest ciemiączko?

U noworodków i niemowląt występuje ciemiączko. Co to takiego? Jest to nieskostniała struktura, która łączy kości czaszki.
Ciemiączko u dziecka dzielimy na ciemiączka nieparzyste i parzyste:

• ciemiączko przednie – jest zlokalizowane w miejscu styku szwów: strzałkowego, czołowego i wieńcowego, pomiędzy kośćmi czołowymi i kośćmi ciemieniowymi. Swoim kształtem przypomina latawiec ;
• ciemiączko tylne – jest zlokalizowane w miejscu styku szwów: strzałkowego i węgłowego, pomiędzy kością potyliczną i kośćmi ciemieniowymi. Wyróżnia je trójkątny kształt oraz mniejsze rozmiary niż w przypadku ciemiączka przedniego;
• ciemiączka boczne klinowe – to niewielkie ciemiączka parzyste zlokalizowane w miejscu styku kości: ciemieniowej, klinowej, skroniowej i czołowej, u wierzchołka skrzydła większego kości klinowej;
• ciemiączka boczne sutkowe – to niewielkie ciemiączka parzyste zlokalizowane w miejscu styku kości: potylicznej, ciemieniowej i skroniowej, poniżej kąta sutkowego kości ciemieniowej.

Ciemiączko u noworodka oraz ciemiączko u niemowlaka może być wypełnione blaszką tkanki łącznej lub chrząstką szklistą. Ciemiączko przednie, ciemiączko tylne, a także ciemiączka boczne klinowe mają charakter błoniasty i łącznotkankowy, natomiast ciemiączka sutkowe są zamknięte warstwą chrząstki szklistej.

Kiedy zarasta ciemiączko?

To, do kiedy zarasta ciemiączko, jest kwestią indywidualną dla każdego dziecka. Przyjmuje się jednak pewne przedziały czasowe, w których obserwowane jest zarastanie ciemiączka. Brak prawidłowego zarastania ciemiączka, a także przedwczesne zarastanie ciemiączka stanowi wskazanie do konsultacji pediatrycznej.

Ciemiączko przednie – kiedy zarasta?

Przyjmuje się, że ciemiączko przednie powinno zniknąć pod koniec pierwszego roku życia lub na początku 2. roku życia.

Ciemiączko – kiedy zarasta ciemiączko tylne?

Ciemiączko tylne zanika zwykle w 4-6. miesiącu życia.

Zarastanie ciemiączek bocznych

Zarastanie ciemiączka klinowego oraz sutkowego ma zwykle miejsce jeszcze w życiu płodowym. Czasami zdarza się, że ciemiączka boczne występują u wcześniaków, wtedy zarastanie ma miejsce w pierwszych miesiącach życia dziecka.

Zapadnięte ciemiączko i inne problemy

Nieprawidłowy wygląd ciemiączek (np. zapadnięte ciemiączko u niemowlaka), a także nietypowe zarastanie ciemiączek często budzi niepokój wśród rodziców. Okazuje się, że słusznie, ponieważ taka sytuacja wymaga konsultacji z lekarzem pediatrą.

Zapadnięte ciemiączko – jak wygląda?

Podczas gdy prawidłowo zbudowane ciemiączko jest najczęściej płaskie, duże i lekko wklęsłe, zapadnięte ciemiączko jest wyczuwalne jako wiotkie. Towarzyszą mu także dodatkowe objawy, takie jak: biegunka, drażliwość i płaczliwość, niskie ciśnienie, rzadkie oddawanie moczu, senność, suchość w ustach, szybkie bicie serca, wymioty. Taki objaw może sygnalizować odwodnienie dziecka. Po wyleczeniu dolegliwości ciemiączko stanie się z powrotem napięte i płaskie.

Zapadnięte ciemiączko w pozycji pionowej

Wklęsłe ciemiączko u niemowlaka po ustawieniu malucha w pozycji pionowej na stojąco lub na siedząco to zupełnie naturalna sytuacja. Taki objaw nie powinien wzbudzać niepokoju u rodziców.

Twarde i wypukłe ciemiączko

Nienaturalnie wypukłe, twarde i pulsujące ciemiączko może świadczyć o wzroście ciśnienia śródczaszkowego. Może także stanowić objaw urazu ośrodkowego układu nerwowego i krwawienia do mózgu. Inne możliwe przyczyny wybrzuszenia ciemiączka to:

• infekcja, np. bakteryjne zapalenie opon mózgowych;
• nowotwory mózgu lub rdzenia kręgowego;
• wodogłowie;
• udar.

Zbyt wczesne zarastanie ciemiączka

Jeśli ciemiączka znikają zbyt szybko, to także stanowi nieprawidłowość. Mowa wtedy o tzw. kraniosynostozie. Wada wrodzona jest niebezpieczna, ponieważ powoduje zniekształcenie czaszki i, co za tym idzie, narastanie ciśnienia wewnątrz czaszki oraz ograniczenie rozwoju mózgu dziecka. Przyczyny kraniosynostozy są cały czas badane, po zdiagnozowaniu nieprawidłowości konieczny jest zabieg chirurgiczny.

Opóźnione zarastanie ciemiączek

Do niedawna przypuszczano, że gdy ciemiączka zarastają się zbyt wolno, przyczyną może być niedobór witaminy D. Teoria ta została obalona. Opóźnione zarastanie ciemiączek może jednak świadczyć o różnych innych chorobach, np. podwyższonym ciśnieniu śródczaszkowym (wodogłowiu), nieprawidłowym procesie kostnienia lub zaburzeniach hormonalnych.

Powiększone rozmiary ciemiączek oraz szwów czaszkowych i pulsujące ciemiączko

Powiększone pulsujące ciemiączko oraz rozchodzące się szwy czaszkowe to objaw typowy dla wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego, czyli wodogłowia. Przyczyną są najczęściej wady rozwojowe cewy nerwowej. Wodogłowie może być także nabyte i wynikać np. z infekcji ośrodkowego układu nerwowego.

Kostki w ciemiączku

W obrębie szwów i ciemiączek mogą powstawać niewielkie kosteczki. Są to tzw. kostki wstawne lub inaczej kości Worma. Tego typu cecha jest traktowana jako zmienność anatomiczna, przydatna w diagnostyce radiologicznej i medycynie sądowej. Czasami zdarza się, że kostki wstawne towarzyszą chorobom genetycznym, są one obecne np. w przebiegu np. wrodzonej łamliwości kości lub zespołu Downa.

Uszkodzenie ciemiączka – objawy

Rodzice często obawiają się ryzyka uderzenia w ciemiączko i jego uszkodzenia podczas codziennej pielęgnacji niemowlaka. Nie ma jednak powodu do obaw, ponieważ ciemiączko u dziecka to mocna struktura, która nie ulega uszkodzeniu podczas kąpieli lub też czesania główki malucha.